Η κριτική στον κατάλογο της έκθεσης "Θα σε βρω στα όνειρά μου, από την Ίριδα Κρητικού, Οκτώβριος 2023

«Ζωγράφισέ μου ένα όνειρο…»

«Ονειρεύτηκα στη ζωή μου πράγματα που έμειναν μαζί μου στη συνέχεια για πάντα, και άλλαξαν τις ιδέες μου. Με διαπέρασαν, κύλησαν μέσα μου, όπως κυλά το κρασί και διαπερνά το νερό, και μετέβαλαν το χρώμα του μυαλού μου…»  

                                                Emily Brontë, Ανεμοδαρμένα Ύψη (1847)

Ολοκληρώνοντας τη νέα ζωγραφική ενότητα των έργων της, η Γεύσω Παπαδάκη ανοίγει τολμηρές φωτεινές σχισμές στους δικούς της κατακτημένους αληθινούς τόπους της ποίησης, για να μιλήσει για κάτι νέο. Να μιλήσει για μια ενδιάμεση συνθήκη αναπνοής, ενατένισης, δυνατότητας και ελπίδας. Να αρθρώσει κάτι άυλο μα υπαρκτό, κάτι γνώριμο αν και άγνωστο ακόμη. Ζωγραφίζοντας με ένσαρκη ύλη τα όσα την διέπουν και τη διαπερνούν, με την ίδια ενδογενή λαχτάρα που οδηγεί και συμπαρασύρει την Catherine Earnshaw, κεντρική ηρωίδα στα «Ανεμοδαρμένα Ύψη», να αναζητήσει την άγνωστη εκείνη φλόγα που κυλά και κατακαίει το σύμπαν της πέρα από τις εγνωσμένες συντεταγμένες της ύπαρξής της. Συλλέγοντας, διασώζοντας και αποτυπώνοντας στη ζωγραφική της τα βιωμένα θραύσματα των ονείρων που αποτελούν διακαείς επιθυμίες του βίου, τα όνειρα που ως δυνατότητα πλοκής διστάζει ακόμη και να ψελλίσει ο εν εγρηγόρσει εαυτός.    

Προχωρώντας στους νέους αυτούς τόπους, μένει συνεπής στην προσωπική κατακτημένη της ενδοχώρα. Διαχρονικά εξάλλου τα όνειρα, συνδέονται απόλυτα και εμπνέουν την έμμετρη και πεζή λογοτεχνία, είναι η πεμπτουσία της. «Είναι αυτό που έρχεται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη συγγραφή και την ανάγνωση, και δεν μπορεί να υπάρξει μυθοπλασία ή ποίηση χωρίς αυτά. Δεν υπάρχει καμία δραστηριότητα στη ζωή της εγρήγορσης που να μοιάζει περισσότερο με το όνειρο, από την ανάγνωση και τη συγγραφή - το υπαγορευόμενο δηλαδή διάβασμα», εξηγεί ο Ed Simon στο εξαιρετικό του δοκίμιο του On Dreams and Literature, αναλύοντας τις διαδοχικές καταβυθίσεις στα όνειρα του Γοργία, του Dante και του Shakespeare, του Dickens, του Carol, του Orwell και του Dostoevsky. «Όπως σε ένα βιβλίο, έτσι και στον λήθαργό μας, ο εισερχόμενος κόσμος είναι μοναδικός για τον ονειρευτή/αναγνώστη… Αυτό που καθιστά το ενορατικό όνειρο χιμαιρική φόρμα, είναι το γεγονός ότι όλα μπορούν να είναι πιστευτά. Η σειρά των πραγμάτων και των γεγονότων έχει καταργηθεί, όλα είναι πιθανά και τίποτε δεν απαγορεύεται, ούτε καν το να αψηφά κανείς τους άνυδρους κανόνες της λογικής…». *

«Ζωή, τι είναι αυτό, παρά ένα όνειρο;» αναρωτιέται ο Lewis Carol στην «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων». Περνώντας υποδόρια από το συνειδητό στο υποσυνείδητο και από την ποίηση στην ονείρωξη, συνεχίζοντας με απόλυτη συνέπεια το οξυδερκές ταξίδι της στην αυτογνωσία, η ζωγράφος δημιουργεί νέους τόπους αφαίρεσης με υπόσταση σχεδόν μεταφυσική. Ο χρωστήρας της, ευκίνητος και ευπρόσδεκτα ζωηρός, επινοεί νέα χρώματα μετακινούμενος σε στροβίλους και σε οργώσεις της επιφάνειας, σε ξέφωτα και μικρές πυρκαγιές, μετατοπιζόμενος σε διαφάνειες και σε πυκνώσεις της εικόνας, υπαινισσόμενος αιωρούμενα γραφήματα ελάχιστων επικουρικών αντικειμένων και συνοπτικά σχεδιάσματα παρουσίας. Πηγάζοντας μέσα από μια περίοδο αναγκαστικής σιωπής και απομόνωσης, τολμά να ανασκάπτει με τρόπο έξεργο την ανθρώπινη ψυχική συνθήκη. Υφαίνοντας γύρω της ένα πολύπλοκο χαλί απωθημένης μνήμης και ευσεβών πόθων, ένα χαλί παρόμοιο με εκείνο που περιγράφει ο Freud στο θεμελιώδες έργο του «Ερμηνεία των Ονείρων», επιχειρώντας να εξηγήσει το κρυπτογραφημένο αφήγημα της ανθρώπινης ζωής.

Η ενότητα αυτή με τον τόσο εύγλωττο τίτλο («Θα σε βρω στα όνειρά σου»), αναζητεί και εντέλει βρίσκει τον έτερο εαυτό, στον βλέμμα μα και στον νοητό καθρέφτη του παρατηρητικού θεατή. Στους ερμηνευτικούς τίτλους που ξεκλειδώνουν πρώτοι τον τελικό σκοπό ετούτης της αναζήτησης, στα Μονοπάτια των Αναζητήσεων της ζωγράφου, στα Σπαράγματα μνήμης και τα Ψιθυρίσματα, στις Σκιές και τις Άδειες καρέκλες, στις Μικρές ισορροπίες και τις Φευγαλέες παρουσίες, στα Βλέμματα που δεν Συναντήθηκαν, ορίζεται και πάλλεται η φλέβα της ανθρώπινης αγωνίας για έρωτα, αγάπη, επίγνωση, αλήθεια, συντροφικότητα, η ανάγκη της ανατροπής της πιθανής πραγματικότητας. Η επιβεβαίωση της υπόσχεσης ότι Αυτά που είπαμε, τα Όσα Ζήσαμε και Όσα Ονειρευτήκαμε, Χθες, Σήμερα, Αύριο, ποτέ δεν θα ξεχαστούν, πέρα από το να αποτελούν τους τίτλους-νησιά της ενότητας, καθώς αντιλαμβάνονται τον τόπο του ονείρου ως την απαρχή ενός σύμπαντος μεταφυσικού, του κόσμου που είναι, πέρα από τον κόσμο που βλέπουμε.  

Κάποιος κάτι λέει, Κάπου θα σε βρω: τιθασεύοντας τον άχρονο χρόνο και επικαλούμενη τη δημιουργική σιωπή, αντλώντας πολύτιμο υλικό από τη συνθήκη των κατά μόνας ονείρων, η Γεύσω Παπαδάκη με βαθιά ενσυναίσθηση και υπερ-ευαίσθητο νοηματικό και ζωγραφικό ταλέντο, αφουγκράζεται και αναπλάθει τις εσότητες διαφορετικών τρυφερών ψυχικών κοιτασμάτων, κατανοεί τον φόβο της φθοράς και του επέκεινα, επιβεβαιώνει την επιθυμία του μαζί. Ανακαλύπτοντας στα όνειρα έναν ευρύτερο του ορατού κόσμο, όπου οι φόρμες και οι γραμμές, με τον τρόπο που περιγράφει ο Πλάτων, ξεπερνούν σε μέγεθος και ένταση τη χλωμή σκιά τους που συναντούμε στον κόσμο ετούτο.  

Όλα ανθίζουν και πάλι εδώ. Όσο η εγγενής διεισδυτικότητα, η φωτεινή παρηγορία και η απαλλαγμένη από κάθε διδακτικότητα συναισθητική οξυδέρκεια της τέχνης αντέχουν, όλα θα ανθίζουν και πάλι.

                                                                                  Ίρις Κρητικού
                                                                                 Οκτώβριος 2023

* Ed Simon, On Dreams and Literature, The Millions, December 28, 2020