Ταξιδιωτικά ενθύμια

«Δεν ταξιδεύω για να φτάσω κάπου αλλά για να συνεχίσω να πηγαίνω. Ταξιδεύω για το ίδιο το ταξίδι. Το πιο σημαντικό είναι η μετακίνηση».
Robert Louis Stevenson

«Ο προορισμός μας δεν είναι ποτέ ένας τόπος, αλλά ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα».
Henry Miller

Επιλέγοντας το ταξίδι ως τρόπο ζωής -κυριολεκτικά και μεταφορικά- η Γεύσω Παπαδάκη ιχνηλατεί και καταγράφει ένα σύμπαν διάσπαρτων στιγμών και εντυπώσεων, θραυσματικών γεωγραφικών στίξεων και ιδιωτικών αναμνήσεων όπου η αληθινή εμπειρία διηθίζεται στο αιωρούμενο και ωσεί παρόν μοτίβο μιας σφοδρά επιθυμητής «άλλης χώρας».

Στη χώρα αυτή, στην κάθε νέα χώρα του ιδιωτικού της άτλαντα που άλλοτε καταγράφεται μέσα από την πραγματική διάσταση της μνήμης και άλλοτε ανιχνεύεται μέσω του αποστάγματος της μυθολογίας της εικόνας της, η Παπαδάκη εναποθέτει τις ελαφριές αποσκευές της με ανεξίτηλο κάθε φορά ενθουσιασμό, προτείνοντας μικρές ανεξερεύνητες οδούς, αόρατα περάσματα, σχισμές θέασης, ρωγμές ρελιστικής και φαντασιακής μνήμης.

Έχοντας ήδη χρησιμοποιήσει εκτεταμένα τη μέθοδο του κολάζ σε προηγούμενες ενότητες του έργου της (φωτοτυπίες επάνω σε κινεζικό χαρτί , χειρωνακτική επεξεργασία, επιζωγράφιση) η ζωγράφος επανέρχεται με την ενότητα των «Ταξιδιών» στη βάση της ίδιας ιδέας, στην επιθυμία της συναπόθεσης ενός φάσματος οπτικών ερεθισμάτων επάνω στη ζωγραφική επιφάνεια: χρησιμοποιώντας νέες τεχνικές, εξακολουθεί να επεξεργάζεται τη συμπαγή ουσία της δουλειάς της με την ίδια ιδέα της παλίμψηστης διαδικασίας. Το κολάζ σε περιορισμένη πλέον χρήση, αντικαθίσταται από επάλληλες επιθέσεις σχεδιασμάτων (τις περισσότερες φορές με τη χρήση του ακρυλικού ως μέσου) που αρθρώνονται στη ζωγραφική επιφάνεια για να σβηστούν και να επαναπροσδιοριστούν ξανά με τη βοήθεια των ποικίλων χρήσεων του λευκού, δημιουργώντας διαχωριστικές σημειώσεις πόλεων, ανεξερεύνητες νήσους θέασης, σπαράγματα ανακαλύψεων, εύθραυστα ταξιδιωτικά τεκμήρια που οδηγούν το βλέμμα στον πυρήνα ενός ιδανικού γνωστού-άγνωστου τόπου, μετουσιωμένου μέσα από την ίδια την προβολή της εικόνας του.

Πλέγματα αλλεπάλληλων γνώριμων διαδρομών από την Αθήνα ως την γενέθλια Κωνσταντινούπολη και από το Αφιόν Καραχιουσάρ ως την Κιουτάχεια, αποτυπώσεις του υγρού αστικού τοπίου των Βρυξελλών ή του φαιού παραθαλάσσιου της Νορμανδίας, επινοήσεις φόρμας που εκτείνονται από
τους οικείους λευκούς κυκλαδίτικους θόλους των μικρών παρεκκλησιών ως τους αρχαίους ερειπιώνες της Μικράς Ασίας και από τα φαντασιακά δαντελωτά όρια του Σινικού Τείχους ως τους εντυπωσιακούς όγκους της Όπερας της Μελβούρνης, όλα έχουν τη θέση τους σε ετούτον τον παγκόσμιο ιδιωτικό άτλαντα των φευγαλέων ταξιδιωτικών εντυπώσεων, σε αυτό το ημερολόγιο του ορκισμένου ταξιδιώτη όπου επιφυλάσσεται ένα διαφορετικό είδος μνημονικής τρυφερότητας για κάθε επιτόπια καταβύθιση. Χρησιμοποιώντας λιγότερο ως ζωγραφική επιφάνεια το ξύλο που έφερε τις εικόνες των μοναχικών δένδρων στην προηγούμενη ενότητα της δουλειάς της, η Γεύσω Παπαδάκη διαμορφώνει επάνω στους μικρών και μεσαίων διαστάσεων καμβάδες της (με επίκεντρο ένα μεγαλύτερο έργο -χάρτη και θέατρο του κόσμου- που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ενότητας) ένα εύθραυστο σύμπαν δομημένο με οριζόντιες και κάθετες ζώνες και αφαιρετικά οπτικά τετράγωνα υπαινικτικά κατοικημένα, ένα σύμπαν πλασμένο από διαφορετικές στιγμές, ώρες και γεωγραφικά στίγματα, ένα σύμπαν διανθισμένο με διαφορετικά μικρά μεταφυσικά στιγμιότυπα του νου όπου -τις περισσότερες φορές- η Ανατολή της ιδιωτικής μυθολογίας της ζωγράφου, ελλοχεύει.

Από τον Ιούνιο του 1953 έως την άνοιξη του 1954, ο Thierry Vernet και ο Nicolas Bouvier διέσχισαν τους ανύπαρκτους οδικούς δρόμους της Γιουγκοσλαβίας και της Τουρκίας, του Ιράν και του Πακιστάν με ένα μικρό Φίατ, πουλώντας ταξιδιωτικά σχέδια ο πρώτος και στέλνοντας άρθρα σε ελβετικές εφημερίδες ο δεύτερος. Η αφήγηση του Nicolas Bouvier με τον εύγλωττο τίτλο «Η Χρήση του Κόσμου» για αυτή την παράδοξη ζωή των εφήμερων αποφάσεων και των αυτοσχέδιων μετακινήσεων που «βιώνεται μέρα με την ημέρα οδηγώντας σε μια επίπονη αλλά απολαυστική επίγευση», εξακολουθεί ως σήμερα να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους χαλκέντερους ταξιδιώτες του κόσμου. Σύμφωνα με εκείνον, το ταξίδι αποτελεί λιγότερο ενωτική διαδρομή δύο διαφορετικών σημείων, λιγότερο τόπο ή προορισμό, περισσότερο μια περίοδο, έναν δρόμο που έχουμε ήδη διασχίσει ή που ετοιμαζόμαστε να διασχίσουμε, ένα ρεύμα και όχι απόθεμα. «Απαρνούμενος κάθε πολυτέλεια εκτός από την πολυτιμότερη -τη βραδύτητα», παρατηρεί ο Bouvier, «ο ιδανικός ταξιδιώτης τελεί υπό τις καλύτερες συνθήκες για να εφοδιαστεί με το απαραίτητο: την ανθρωπινότητα των συναντήσεων και τη διαφορετικότητα των εμπειριών». «Και τελικά», σημειώνει ο ίδιος, «σαν το νερό, ο κόσμος μας διασχίζει και για ένα διάστημα μας δανείζει τα χρώματά του. Αργότερα αποσύρεται, και μας εναποθέτει ξανά μπροστά στο ίδιο μας το εκνό, μπροστά σε ετούτη τη βασική ανεπάρκεια της ψυχής με την οποία πρέπει να μάθουμε να γειτνιάζουμε, την οποία πρέπει να μάθουμε να καταπολεμούμε και η οποία, παραδόξως, αποτελεί ίσως το μεγαλύτερό μας κίνητρο αυτενέργειας». «Ένα ταξίδι», καταλήγει ο Bouvier, συντίθεται από τα ίδια του τα μοτίβα. Δεν αργεί να αποδείξει ότι αρκείται στην ίδια του την ύπαρξη. Νομίζουμε ότι θα πραγματοποιήσουμε ένα ταξίδι που εμείς σχεδιάσαμε, αλλά σύντομα αντιλαμβανόμαστε ότι είναι το ίδιο το ταξίδι που δομεί, αποδομεί και επαναδομεί τη δική μας ύπαρξη».

Το ταξίδι της Γεύσως Παπαδάκη στον κόσμο, στηριγμένο στην αποδόμηση και την επαναδόμηση των γεωγραφικών σημείων στίξης του Παγκόσμιου Άτλαντα και κυριευμένο από αλλεπάλληλα μοτίβα εικόνων, γίνεται κι εκείνο μοτίβο το ίδιο, προσκαλώντας το θεατή του σε μια διηνεκή περιπλάνηση. Και οι ανεξάντλητες μνήμες που σταδιακά εκρρέουν από τις φασματικές εικόνες του, επαναδιατυπώνουν ιδανικά την προτροπή του Alexander Solzhenitsyn: «Let your memory be your travel bag». -Ας επιτρέψουμε στη μνήμη μας, με τον τρόπο που η Γεύσω Παπαδάκη το επιχειρεί στους καμβάδες της, να γίνει ο μικρός αλλά περιεκτικός μας ταξιδιωτικός σάκος.

Ίρις Κρητικού