Δώδεκα και μισή. Πως πέρασεν η ώρα.
Δώδεκα και μισή. Πως πέρασαν τα χρόνια.
Καβάφης

Είναι μια εξομολόγηση. Με την ύστερη, τέλεια ειλικρίνεια. Αναπόληση. Ο χρόνος, η μοναξιά , ο έρωτας περνάνε. Παρελθόν.
Η ώρα εννιά. Ο ποιητής ανάβει τη λάμπα. Προβάλλει εμπρός του το είδωλο του νέου σώματός του. Σκιές από το χτες, αναμνήσει, χαρές, ηδονές και θλίψεις, απώλειες του χρόνου θα θυμίσουν πως όλα περνούν και περνούν γρηγορότερα απ’ ό,τι θα θέλαμε να πιστεύουμε. Απαισιοδοξία ή επίγνωση; Η μια ώρα θα διαδεχθεί την άλλη όχι λιγότερο νοσταλγικά από τη διαδοχή του ενός χρόνου από τον άλλο.
Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο ποιητικά, δίχως να τον ορίζει, δίχως να ορίζει την ίδια την ποίηση. Το νόημα άλλωστε ούτε στην τέχνη ορίζεται. Αφήνουμε να μας συνεπαίρνει χαρισματικά, σαν ποίημα και σαν θαύμα. Νοσταλγικός, σκληρός, ταλανισμένος, βίαιος, άδικος, ευτυχής, θαυματοποιός. Ο κόσμος αυτός μας έχει δοθεί. Συμμετέχουμε και εξ εναντίων διδασκόμεθα. Συνθλιβόμενοι εντός του διαμορφώνουμε τον εαυτό μας.

Οι σιαμαίες σχέσεις ποίησης – ζωγραφικής ανάγονται, ως γνωστόν, στον Σιμωνίδη (εκλατινισμένα, ut pictura poesis, όπως η ζωγραφική η ποίηση). Επτά ποιητές. Σεφέρης, Ρίτσος, Καβάφης, Καρυωτάκης, Γκάνας, Λειβαδίτης, Ελύτης. Μέσα από κάθε στίχο, παρακολουθούμε τη πολυφωνία των ατομικών περιπτώσεων με το πολυπρόσωπο ανθρώπινο δράμα ¬ των αναζητήσεων, των διαψεύσεων, των πολύμορφων διλημμάτων, μιας ροής από κατακτήσεις και απώλειες που συνθέτουν τον ανθρώπινο βίο, μιας δοκιμασίας ενίοτε δίχως τέλος.

Επτά ποιητές που κατάφεραν να μείνουν στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων όχι μόνο για την οικουμενική, διαχρονική και γονιμοποιό φύση του έργου τους αλλά και για την έντονη προσωπικότητά τους καθώς και για τη συμβολή τους στην παιδεία μιας ολόκληρης εποχής. Πρόκειται για ανθρώπους που η πνευματική καλλιέργεια και υποδομή που κατείχαν τους παρότρυνε να λάβουν θέση απέναντι στα προβλήματα του συνόλου ευαισθητοποιώντας όλο και περισσότερα σε αυτά που συνέβαιναν γύρω τους.

Η Γεύσω Παπαδάκη καταφέρνει στα έργα που φιλοτέχνησε εμπνεόμενη από την ελληνική ποίηση να ενεργοποιήσει και να μετουσιώσει την έμπνευσή της όχι απλά σε εικόνες αλλά σε ψυχογραφημένες συνθέσεις.

Αυτή την περίοδο η καλλιτέχνιδα παρουσιάζει την ατομική έκθεση με τίτλο «Πῶς πέρασεν ἡ ὥρα» σε επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού στη γκαλερί Genesis. Διάρκεια έκθεσης: 3 έως 28 Μαρτίου 2015

Καβάφης, Σεφέρης, Ρίτσος, Καρυωτάκης, Λειβαδίτης, Γκανας, Ελύτης. Πώς καταλήξατε στην επιλογή των συγκεκριμένων ποιητών; Τι σας έκανε να στραφείτε στα συγκεκριμένα ποιήματα;

Η επιλογή των ποιητών δεν έγινε τυχαία. Επέλεξα 7 συγκεκριμένα θέλοντας να κάνω και μια αναφορά στο συμβολισμό του αριθμού αυτού. Θα μπορούσα ασφαλώς να έχω επιλέξει και άλλους τόσους όπως και άλλα τόσα ποιήματα. Η επιλογή των ποιημάτων έγινε με βάση το θέμα. Έψαξα τους στίχους που έχουν σχέση με το χρόνο, την συμφιλίωση με το αναπόφευκτο πέρασμά του, τους κύκλους της ζωής, τους απολογισμούς, την αρχή και το τέλος.

Τι αφυπνίζει την επιθυμία ή την ανάγκη εικονογράφησης ενός ποιήματος; Ένα συναίσθημα; Μια εικόνα; Ένας στίχος;
Νομίζω ότι είναι στίχος που μου δημιουργεί το συναίσθημα και στη συνέχεια θέλω να το εκφράσω με εικόνα. Θα διαφωνήσω ωστόσο με τον όρο εικονογράφηση στην περίπτωση μου γιατί η προσπάθεια μου ήταν και είναι να αποδώσω την πεμπτουσία του στίχου με ένα τρόπο συμβολικό και όχι περιγραφικό. Εύχομαι να το έχω καταφέρει στις περισσότερες περιπτώσεις.

Τι πιστεύετε ότι κάνει ένα ποίημα διαχρονικό;
Ένα ποίημα καθώς και κάθε δημιούργημα είναι διαχρονικό όταν αφενός έχει τις ποιότητες του είδους του και αφετέρου όταν αναφέρεται στα διαφορετικά προβλήματα του ανθρώπου όπως είναι η ζωή, ο θάνατος, ο έρωτας, η εξουσία.

Για έναν σύγχρονο Έλληνα δημιουργό δεν είναι βαριά η σκιά των ένδοξων προδρόμων – π.χ. Εγγονόπουλος- που έχουν ασχοληθεί με την εικαστική διατύπωση των μεγάλων Ελλήνων ποιητών;
Σίγουρα είναι βαριά η σκιά όχι μόνο των ζωγράφων που έχουν αποτυπώσει εικαστικά τους μεγάλους έλληνες ποιητές αλλά και εκείνη των ίδιων των ποιητών . Προβληματίστηκα και εξακολουθώ να προβληματίζομαι γι αυτό. Θα έλεγα πώς αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να προσπαθείς για το καλύτερο λαμβάνοντας σε κάθε περίπτωση υπόψη σου αυτό το βάρος.

Έχετε τελειώσει το πολιτικό της Νομικής, ξεκινήσατε δηλαδή από μια διαφορετική κατεύθυνση. Τι είναι αυτό που σας οδήγησε να ασχοληθείτε στην πορεία με την τέχνη; Πότε θεωρήσατε τον εαυτό σας αμιγώς εικαστικό;
Το πολιτικό της Νομικής το άρχισα και το τελείωσα…. Κατά λάθος. Πολύ σύντομα, μόλις βρέθηκα εκεί, κατάλαβα ότι δεν ανήκω στο συγκεκριμένο χώρο. Ωστόσο, ολοκλήρωσα τις σπουδές μου κανονικά καθώς δεν μου αρέσει να αφήνω στη μέση κάτι που ήδη έχω ξεκινήσει. Παράλληλα είχα ήδη αρχίσει και τις σπουδές μου στα εικαστικά. Θα έλεγα λοιπόν πως ανέκαθεν θεωρούσα τον εαυτό μου αμιγώς εικαστικό.

Εκτός από ελληνική ποίηση διαβάζετε και ξένη; Θα εμπνεόσασταν αλήθεια και από τον πεζό λόγο;
Δεν διαβάζω ξένη ποίηση από το πρότυπο καθώς θεωρώ ότι θα πρέπει να γνωρίζει κανείς άριστα την γλώσσα στόχο για να το κάνει. Όσον αφορά τον πεζό λόγο, σίγουρα θα εμπνεόμουν από αυτό και δεν αποκλείεται μάλιστα να το κάνω στο άμεσο μέλλον.

Αλήθεια, η ποίηση και γενικότερα η τέχνη χρειάζεται τον έρωτα;
Σίγουρα τον χρειάζεται είτε αυτός είναι έρωτας με τη γνωστή μορφή, είτε έρωτας προς τη ζωή. Θα έλεγε μάλιστα πως η τέχνη αγκαλιάζει τον έρωτα όταν αυτός εκλείπει και μιλάμε για την απογοήτευση που συνοδεύει αυτό το καινό.

Είστε χρόνια εικαστικός και αναγνώστρια. Η πάροδος του χρόνου, η όλο και βαθύτερη ωριμότητα, αλλάζει τη σχέση σας με την ποίηση;
Παρόλο που ξεκινάμε να διαβάζουμε και να μελετάμε ποίηση από νεαρή ηλικία η κατανόησή της θέλει κάποια ωριμότητα. Ακόμα και αυτά τα συγκεκριμένα ποιήματα στα οποία έχω δουλέψει στην έκθεση δεν αποκλείεται σε 5 χρόνια από τώρα να τα προσέγγιζα διαφορετικά, να έκανα μια άλλη ανάγνωση και συνεπώς και μια διαφορετική εικαστική αποτύπωση.

Είστε γυναίκα εικαστικός που ασχολείται με θέματα ποίησης. ‘’ Ποίηση’’ και ‘’ζωγραφική’’ είναι γένους θηλυκού. Υπάρχει αλήθεια «γυναικεία» γραφή;
Η αλήθεια είναι ότι δεν το έχω ψάξει αρκετά και δεν θα μπορούσα να απαντήσω λοιπόν με σιγουριά. Πιθανότατα να υπάρχει μια διαφορετική ευαισθησία στο γυναικείο φύλο. Μάλιστα με έχουν ρωτήσει πως και δεν έχω εντάξει γυναίκες ποιήτριες στη δουλειά μου. Δεν αποκλείω να συμβεί στο μέλλον.

Κατάγεστε από την Κωνσταντινούπολη. Ο τόπος επηρεάζει την εικαστική γραφή;
Φαντάζομαι πως ναι. Όπως και καθετί που μας έχει επηρεάσει ή που έχουμε ζήσει φυσικά και βγαίνει στον καμβά κάποια στιγμή. Ένα χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα είναι πως μια από τις παλαιότερες θεματικές μου ενότητες ήταν οι εγκαταλελειμμένες πόρτες. Μια εκ των υστέρων ανάλυση θα μπορούσε να δείξει ότι αυτό σχετίζεται με τις εγκαταλελειμμένες πατρίδες εκτός των άλλων.

«Η ζωγραφική είναι σιωπηλή ποίηση, ενώ η ποίηση είναι ομιλούσα ζωγραφική». Σιμωνίδης ο Κείος (556-468 π.Χ.)Ο Σιμωνίδης θα είναι ο πρώτος που θα αναφερθεί από την αρχαιότητα στη σχέση της ζωγραφικής με την ποίηση. Η ποίηση προσέφερε πάντα στους καλλιτέχνες ένα καταφύγιο για εικαστικές διατυπώσεις. Θα ήθελα λίγο να μας μιλήσετε για την ιδιότυπη αυτή σχέση μεταξύ των δύο τεχνών. Το πέρασμα από τον γραπτό λόγο , το κείμενο στην εικαστική αναπαράσταση μπορεί να λειτουργήσει και διαφορετικά από το να περιοριστεί απλώς στην λειτουργία της εικονογράφησης; Ποια η στάση του δημιουργού και ποια του θεατή; Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με εικόνες. Καμιά φορά μοιάζει να μπορούμε να ‘’ διαβάζουμε’’ ένα πίνακα και να «βλέπουμε» ένα ποίημα.
Είναι απόλυτα σωστός ο Σιμωνίδης. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε μιας που αναφερθήκαμε στους Έλληνες ποιητές πως ο Ελύτης έχει αποτυπώσει εικαστικά την ποίησή του με κολλάζ, ο Εγγονόπουλος υπηρέτησε και τις δύο τέχνες και ασφαλώς υπάρχουν και πολλά άλλα παραδείγματα. Πιστεύω είναι η ίδια ανάγκη που εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο. Όταν βλέπουμε έναν πίνακα ζωγραφικής ακούμε νοερά ποίηση όπως και όταν ακούμε ποίηση δημιουργούνται στον εγκέφαλό μας εικόνες.

Η μοίρα του έγκλειστου , του πικραμένου, του παρεξηγημένου και μοναχικού ανθρώπου αποδίδεται συχνά στους καλλιτέχνες και γενικότερα στους λεγόμενους «πνευματικούς» ανθρώπους που ασφυκτιούν στα πλαίσια της πεζής αστικής ζωής, των κοινωνικών συμβιβασμών και της εχθρικής στάσης προς τη διαφορετικότητα.
Στα ποιήματα που πραγματεύεστε εικαστικά, η τέχνη παρουσιάζεται ως καταφύγιο και εφαλτήρια δύναμη για να σταθεί ο καλλιτέχνης όρθιος, λειτουργεί λυτρωτικά και ανακουφιστικά. Θα ήθελα να συζητήσουμε λίγο για την τη φύση του καλλιτέχνη.
Σίγουρα ο καλλιτέχνης είναι διαφορετικός είτε είναι ενεργός είτε για διάφορους λόγους δεν έχει εκδηλώσει την καλλιτεχνική του φύση. Είναι τύχη για όσες καλλιτεχνικές φύσεις εκφράζονται καθότι πράγματι αυτό λειτουργεί λυτρωτικά και ανακουφιστικά για τους ίδιους.

Μέσα από την ποίηση αναδεικνύεται ενίοτε μια πολιτική στάση. Ο Καβάφης , ο Ρίτσος, ο Λειβαδίτης σαρκάζουν και καταγγέλλουν την παρακμή ενός κόσμου που ότι κι αν κάνει, όσες προσπάθειες κι αν καταβάλλει είναι καταδικασμένος, παρεκτός εάν αλλάξουν οι συνειδήσεις των ατόμων που τον απαρτίζουν. Στο ποιητικό τους έργο αποκαλύπτεται ένα πλέγμα συνηθειών και υποχρεώσεων, η προσπάθεια του ανθρώπου να ζήσει όπως οι άλλοι απαιτούν από αυτόν και μια κοινωνία που εγκλωβίζει τα μέλη της σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία, που συχνά αλλοτριώνουν τον άνθρωπο και τον απομακρύνουν από καθετί που εκείνος επιθυμεί για τη ζωή του. Σήμερα υπάρχει από τους σύγχρονους ποιητές και καλλιτέχνες μια ανάλογη στάση; 

Σίγουρα δεν υπάρχει σήμερα στρατευμένη τέχνη και αυτό είναι βέβαια θετικό πιστεύω. Γενικά η κοινωνία είναι πιο ανεκτική και υπάρχει περισσότερη ελευθερία από ότι υπήρχε σε παλαιότερες εποχές. Σαφώς μέσα από την τέχνη και σήμερα καταγγέλλονται πολλά πράγματα, τις περισσότερες ωστόσο φορές αυτό γίνεται με έναν έμμεσο τρόπο.

Ο Καβάφης ξεχωρίζει για την οικουμενική και γονιμοποιό φύση του έργου του. Όλα τα στοιχεία συντελούν στην θεώρηση του ποιητή ως κοινωνικού ανθρώπου. Βιωματική, αλλά και διανθισμένη με πανανθρώπινες αξίες, η ποίηση του Καβάφη είναι επενδυμένη με διάφορα ιστορικά ονόματα και γεγονότα που λειτουργούν ως μάσκες, πίσω από τις οποίες κρύβεται το δράμα ενός ευαίσθητου και προβληματισμένου ανθρώπου, τα προσωπικά βιώματα του οποίου επέσυραν την αποδοκιμασία και το διασυρμό της σεμνότυφης κοινωνίας της εποχής του. Ο Καβάφης ήταν ωστόσο κλειστός όχι γιατί δεν συμπαθούσε τους ανθρώπους αλλά γιατί ήθελε να προστατέψει τον εαυτό του και τις ιδέες του από την «πολλή συνάφεια του κόσμου» ( Όσο Μπορείς). Ο Σεφέρης από τη δική του πλευρά κρατούσε αρνητική στάση στο να μιλήσει σε δημοσιογράφους της εποχής του.
Σήμερα πόσο εύκολο είναι να κρατήσει κανείς τις αποστάσεις και να μείνει προσηλωμένος στο έργο του λαμβάνοντας υπόψη ότι ζούμε σε μια εποχή όπου η κοσμικότητα τόσο του καλλιτέχνη όσο και των ανθρώπων των γραμμάτων και των διανοουμένων είναι κάτι που αναπόφευκτα επιδιώκεται από τα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας; Επιπροσθέτως, για να μιλήσουμε και για τα εικαστικά, σήμερα, η τέχνη παρουσιάζεται στο πλαίσιο εικαστικών συνευρέσεων και εγκαινίων.
Σαφώς και σήμερα είναι η εποχή της επικοινωνίας και του θεάματος. Σαφώς πολλές φορές φτάνουμε στην υπερβολή με την προβολή. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως ο καλλιτέχνης μετά την ανάγκη έκφρασης είτε εικαστικά είτε θεατρικά είτε με κάποια άλλη μορφή τέχνης θέλει να επικοινωνήσει αυτό που έχει να εκφράσει. Γιατί η τέχνη είναι επικοινωνία. Το πώς και με ποιον ακριβώς τρόπο θα το κάνει αυτό είναι ένα θέμα βέβαια καίριο. Βέβαια, να πούμε ότι είναι ιδιαίτερα λυπηρό το ότι προφανώς υπάρχουν και πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες οι οποίοι είτε λόγω χαρακτήρα, είτε λόγω συνθηκών ή τύχης μένουν στην αφάνεια και δεν καταφέρνουμε να τους γνωρίσουμε ποτέ.

Οι διδαχές του Καβάφη ακούγονται προφητικά σαν μια μορφή προοικονομίας του βίου μας. Προειδοποιήσεις, έγερση συνειδήσεων, αφύπνιση πριν την πτώση, ώστε η πτώση να είναι όσο το δυνατόν γίνεται πιο ομαλή και δημιουργική. Θα μιλήσει για την ματαιότητα και την απομόνωση, την πίκρα των ατελέσφορων προσπαθειών, το αίσθημα της απόλυτης απομόνωσης, την απελπισία του δεσμώτη, τις χαμένες ευκαιρίες, την έλλειψη κατανόησης και ανοχής για τις ιδιαιτερότητες των διάφορων ανθρώπων, τον περιορισμό της ελευθερίας από τις κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις και το φόβο που φωλιάζει στην ανθρώπινη εσωστρέφεια. Ο ποιητικός του λόγος θα εκφράσει τα αδιέξοδα και θα ρίξει το βάρος στην ηθική ευθύνη του ατόμου για ριζική εσωτερική αλλαγή’ ο μόνος τρόπος να διαφοροποιήσει κανείς το μέλλον και να αποφύγει το παρελθόν.
Ο Καβάφης υπήρξε ένα από τα μεγάλα παραδείγματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που με κάθε ποίημά του κατάφερνε να διδάσκει τον άνθρωπο για τα λάθη του και να τον προετοιμάζει για το μέλλον του, Σήμερα βιώνουμε μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση. Στους κατακερματισμένους καιρούς, χρειαζόμαστε εστίες πνευματικής ανάτασης.
Μήπως τελικά ο καλλιτέχνης καλείται σήμερα περισσότερο από ποτέ να αντιμετωπίσει πιο δυναμικά τη σχέση του με τον κόσμο, και να αναλάβει να προωθήσει την έξοδο από την ισοπέδωση της ανθρώπινης ύπαρξης;
Ναι, ίσως ο ρόλος του καλλιτέχνη σήμερα να πρέπει να είναι πιο δυναμικός. Το μικρό λιθαράκι που θα βάλλει ο κάθε καλλιτέχνης είναι σημαντικό. Ανεξάρτητα από το ποια τεχνική θα χρησιμοποιήσει ένας καλλιτέχνης καταφέρνει να περάσει ιδέες, να παράγει σκέψεις και να ανοίξει δρόμους.

Στο ποίημα «Η πόλις» ο ποιητής αναζητάει ένα νέο χώρο να ζήσει, μια νέα πόλη. Η αλλαγή αυτή συμβολίζει τη νέα αρχή που ωστόσο δεν μπορεί να έρθει εάν δεν αλλάξει όχι ο τόπος αλλά το ίδιο το άτομο εσωτερικά. Ο ποιητής τονίζει την ματαιότητα του να συνεχίζει κανείς να ζει με τον ίδιο τρόπο σε άλλη «πόλη» και θέτει το άτομο μπροστά στην ευθύνη του ίδιου του του εαυτού. Σήμερα, βλέπουμε, όλο και περισσότερους ανθρώπους να αναζητούν μια καλύτερη «πόλη» και να στρέφονται στο εξωτερικό. Αυτό συμβαίνει και με πολλούς καλλιτέχνες. Είναι εν τέλει λοιπόν η φυγή η λύση ή θα έπρεπε να κοιτάξει πρώτα ο καθένας βαθιά μέσα του;
Σήμερα οι λόγοι που ωθούν στην αναζήτηση μιας άλλης πόλης είναι κυρίως πρακτικοί. Φεύγει κανείς αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες και πιστεύω πως τις βρίσκει κιόλας. Στην πόλη του Καβάφη έχουμε να αντιμετωπίσουμε κάτι πολύ διαφορετικό. Η πόλη συμβολίζει όλα αυτά που γνωρίζεις, που αγαπάς και επιθυμείς. Εάν θες να αλλάξεις τη ζωή σου στα σίγουρα δεν αλλάζει όπου και αν πας, με όποιον και αν συναναστραφείς εάν δεν αλλάξεις εσύ ο ίδιος. Η φυγή δεν είναι και δεν ήταν ποτέ λύση∙ όσο εύκολη και αν φαίνεται. Από την άλλη, η εσωτερική αλλαγή είναι κάτι δύσκολο και επίπονο ενίοτε. Θέλει σίγουρα μόχθο. Όμως είναι και η μόνη λύση.

Η κρίση της τέχνης και η απομάκρυνση του σύγχρονου ανθρώπου από αυτήν είναι ένα σοβαρό ζήτημα που συνδέεται και με τον εγκλωβισμό μας μέσα σε στερεότυπα του οργανωμένου συστήματος του σύγχρονου υπερπολιτισμένου κόσμου;
Πιστεύω ότι το ενδιαφέρον του κόσμου για τις τέχνες έχει αυξηθεί πολύ. Στα εικαστικά, στο θέατρο και σε άλλες τέχνες όταν ενημερωθεί το κοινό ότι υπάρχει κάτι ενδιαφέρον παρατηρούμε ότι παρουσιάζει αντίστοιχα πολύ μεγάλη προσέλευση. ο κόσμος έχει μεγαλύτερη ανάγκη από πνευματική τροφή ελπίζω να μην είναι κάτι παροδικό λόγω κρίσης ή λόγω έλλειψης υλικών αγαθών- περισσότερο από ποτέ στις μέρες μας.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης , στη γκαλερί Genesis οργανώθηκε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα βραδιά ανάγνωσης. Υπήρξε ανταπόκριση από το κοινό; Πιστεύετε υπάρχει ανταπόκριση στην ποίηση;
Είχε αρκετή προσέλευση και το αποτέλεσμα ήταν συγκινητικό. Ενδεχομένως να μπορούσε να υπάρχει και περισσότερος αλλά ας μην ξεχνάμε πως αυτές τις μέρες οι εκδηλώσεις για την ποίηση ήταν πολλές και συνεπώς ο κόσμος μοιράστηκε.

Σε μια «κυνική» εποχή, ο ποιητικός λόγος μπορεί να συγκινήσει ως τρόπος έκφρασης;
Ακριβώς επειδή είναι κυνική η εποχή μας έχουμε ανάγκη τον ποιητικό λόγο στις διάφορες μορφές του. Ο άνθρωπος δεν αντέχει χωρίς τέχνη. Ωστόσο σίγουρα ναι υπάρχουν και κάποιοι που δεν τους αγγίζει καθόλου. Ακόμα βέβαια και αυτοί που είναι πολύ μακριά αρκεί το να τους αγγίξει έστω και λίγο.

Ποια η χρησιμότητα των ποιητών σε μικρόψυχους καιρούς; Άφησα για το τέλος, το διάσημο ρητορικό ερώτημα του Χέλντερλιν στο ποίημα Άρτος και οίνος, που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Τάκη Παπατσώνη. Η απάντηση στο ποίημα έρχεται από τον ίδιο τον ποιητή, λίγο πιο κάτω:

Οι Ποιητές [ωστόσο] σαν τους ιερείς του Βάκχου τους
σεβασμίους
χρεωστούν να φανερώνονται από Χώρα εις Χώραν, εν μέσω
των ιερών νυχτών.
Όλες οι εποχές έχουν το σκοτάδι τους. Σήμερα όχι μόνο οι αξίες ξέπεσαν και μίκρυνε ο ορίζοντας του ανθρώπου, αλλά και η στάση που κρατάμε δεν ήταν ποτέ άλλοτε τόσο ωφελιμιστική και περιφρονητική απέναντι σε ό,τι μας περιβάλλει. Η ερώτηση λοιπόν σήμερα θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής, ποια η χρησιμότητα των ποιητών, και ευρύτερα του καλλιτέχνη, σε καιρούς κρίσης, κρίσης ιδεολογιών και αξιών, κρίσης ταυτότητας και προσανατολισμού της ανθρώπινης ύπαρξης;
Μήπως ο σημερινός ζωγράφος-καλλιτέχνης είναι ένας συμβιβασμένος επαγγελματίας που δεν ενδιαφέρεται παρά να εκφράσει εξατομικευμένα την κατάστασή του ή έστω την επικρατούσα κατάσταση;

Μόνο συμβιβασμένος δεν πρέπει να είναι ο καλλιτέχνης σήμερα. Οι καιροί απαιτούν όσο μοναχικός και αν είναι ο καλλιτέχνης να μην παύει να είναι δραστήριο μέλος της κοινωνίας. Έτσι, μέσα από το ζωγραφικό του έργο ακόμα και αν δεν κάνει άμεση αναφορά στα κοινωνικά προβλήματα, σε μια δεύτερη ανάγνωση, τις περισσότερες φορές, θα φανεί ο προβληματισμός του. Πιστεύω ωστόσο ότι σε μεγάλο βαθμό και στην πλειοψηφία των δημιουργών συναντάμε την προσωπική έκφραση. Ο χώρος που είναι περισσότερο στρατευμένος στην «καταγγελία» είναι αυτός της σύγχρονης τέχνης. Σε όλη την ιστορία της τέχνης και της ζωγραφικής ακόμα και οι πιο καταξιωμένοι εικαστικοί είχαν κάνει κάποιους συμβιβασμούς. Αυτό δεν μείωσε καθόλου την αξία των έργων τους. Αντίθετα, σήμερα που η αγορά τέχνης είναι πεσμένη νομίζω πως οι καλλιτέχνες εκφράζουν πολύ περισσότερο από άλλοτε τον εαυτό τους και με μεγαλύτερη ελευθερία. Πέρα από τους καιρούς που το επιτάσσουν είναι και μια εσωτερική ανάγκη η έκφραση αυτή. Και φυσικά να πούμε ότι αυτό συμβαίνει σε όλους τους χώρους τέχνης , δεν περιορίζεται μόνο στα εικαστικά. Βλέπουμε λοιπόν μικρές θεατρικές, χορευτικές ή μουσικές ομάδες που ανεξάρτητα από το αν θα ανεβάσουν ή παρουσιάσουν επίσημα ή όχι τη δουλειά τους οργανώνονται και δουλεύουν.

Πηγή: art22.gr